Το Φεβρουάριο του 2014 στο Ίδρυμα Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης οργανώθηκε Επιστημονική Ημερίδα Λαογραφίας, που αναφερόταν στο λαϊκό πολιτισμό. Ο τίτλος της δικής μου εισήγησης ήταν “Ο λαϊκός πολιτσμός στο περιοδικό Θρακικά Χρονικά και σε τοπικές εκδόσεις/βιβλία που αναφέρονται σε χωριά της περιοχής Ξάνθης”.

Στα Θρακικά Χρονικά υπάρχουν δύο δημοσιεύσεις του Α. Κουτσομύτη για τα λαογραφικά της Νέας Κεσσάνης, 1962-1963, και μία του Τ. Ηλιάδη για τη γιορτή της Μπάμπως του 1977. Ισως να υπάρχουν και κάποιες άλλες αναφορές.

Όσον αφορά τα βιβλία για τα χωριά της Ξάνθης, στην εισήγησή μου αναφέρθηκα στο βιβλίο της Δέσποινας Φυλακτάκη με τίτλο “Νέα Κεσσάνη – Πλαστήρια / Ιστορία – Λαογραφία 1922 – 1997”, Κοινότητα Νέας Κεσσάνης, έκδοση Μάρτης 1998, σελίδες 154. Για το βιβλίο αυτό γράφω: “Το, κατά τη γνώμη μου, επαρκέστερο βιβλίο ‘λαογραφικού ενδιαφέροντος’ είναι της Δέσποινας Φυλακτάκη. Στην αρχή γίνεται αναφορά στα τρία χωριά της τότε κοινότητας (Νέα Κεσσάνη/Πλαστήρια, Πόρτο Λάγο, Ποταμιά) και στην ιστορία τους. Στο δεύτερο και μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου γίνεται αναφορά στη Λαογραφία : Υλικός βίος, Κοινωνικός βίος, Προλήψεις – μαγεία, Λαϊκή Ιατρική, Μουσική – Τραγούδι, όργανα, Χορός, Μύθοι, Παροιμίες, Γλώσσα, Γραμματική – Συντακτικό, Γλωσσάρι, Ευχές, Παρατσούκλια, Εθιμικό Δίκαιο. Παρά τη σεμνότητα της συγγραφέως, ο αναγνώστης / η αναγνώστρια του βιβλιου αυτούμόνο θετικά συναισθήματα αποκομίζει από την ανάγνωσή του”.

Χάρηκα ιδιαίτερα όταν ο φίλος και συνεργάτης Μιχάλης Σπανίδης μου ενεχείρισε το νέο καλαίσθητο βιβλίο της συναδέλφου μου Δέσποινας Φυλακτάκη, των εκδόσεων Σπανίδη και του Δήμου Αβδήρων. Οι τίτλοι των δύο εκδόσεων είναι παρόμοιοι, το περιεχόμενο, η φιλοσοφία και η αισθητική είναι εντελώς διαφορετικά.

Θα μου επιτρέψετε να εκθεσω κάποιες σκέψεις σχετικά με το εγχείρημα της Δέσποινας, αφού παραθέσω λίγα στοιχεία για την ίδια, που μου εμπιστεύθηκε και την ευχαριστώ :

Γεννήθηκα στις 4 Φεβρουαρίου του 1978. Ο πατέρας μου είναι από το χωριό Νέα Κεσσάνη και η μητέρα μου από την πόλη της Ξάνθης, όμως και οι δύο γεννήθηκαν από πρόσφυγες της Ανατολικής Θράκης, την οποία και θεωρώ ως μακρινό τόπο καταγωγής μου. Σπούδασα στο τμήμα Ελληνικής Φιλολογίας του Δ.Π.Θ. στην Κομοτηνή μεταξύ 1995 και 1999. Κατά τη διάρκεια των σπουδών μου και με αφορμή τα μαθήματα Λαογραφίας που παρακολούθησα με τον καθηγητή κ. Μ. Βαρβούνη συνέταξα μια εργασία για την ιστορία και τη λαογραφία του χωριού μου, μετά και την πρόταση της τότε κοινότητας. Με την αποφοίτησή μου από το πανεπιστήμιο ασχολήθηκα επαγγελματικά με τη διδασκαλία φιλολογικών μαθημάτων κατ’ ιδίαν και της αγγλικής γλώσσας σε φροντιστήριο. Το 2005 εργάστηκα στην Εθνική Τράπεζα της Ελλάδας στο υποκατάστημα της Αλεξανδρούπολης, μετά από την επιτυχία μου στον αντίστοιχο διαγωνισμό για την πρόσληψη προσωπικού της τράπεζας. Ωστόσο, η επιθυμία μου να υπηρετήσω το δημόσιο σχολείο ήταν αρκετά μεγάλη, ώστε να επιδιώξω να πετύχω στο διαγωνισμό που διεξήγαγε το Α.Σ.Ε.Π. για την πρόσληψη εκπαιδευτικών και πράγματι την άνοιξη της ίδιας χρονιάς ο υψηλός αυτός στόχος επετεύχθη. Διορίστηκα το 2006 και το 2007 τοποθετήθηκα οριστικά στο 4ο Γενικό Λύκειο Ξάνθης, όπου και υπηρετώ ακόμη.Το 2011 άρχισα να ξαναδουλέυω τη μελέτη μου για τη Νέα Κεσσάνη, με σκοπό να τη συμπυκνώσω, να διορθώσω τυχόν λάθη και να την εμπλουτίσω με περισσότερες φωτογραφίες. Η προσπάθεια μου υπήρξε αρκετά δύσκολη, λόγω των άλλων επαγγελματικών και οικογενειακών μου υποχρεώσεων, Είμαι έγγαμος και έχω τρία παιδάκια, τα οποία γεννήθηκαν τα έτη 2006, 2008 και 2013. Όμως τελικά το Σεπτέμβριο του 2015 ολοκληρώθηκε και έτσι εκδόθηκε. Είναι ουσιαστικά το πρώτο επίσημα συγγραφικό μου πόνημα και ελπίζω όχι το τελευταίο.

Πώς βλέπω την εργασία της Δέσποινας Φυλακτάκη, ποια είναι τα κίνητρα κάποιου/κάποιας που στις μέρες μας ψάχνει και γράφει κάτι για το χωριό του.

Ολόκληρος ο πλανήτης γίνεται, θέλουν να γίνει, ένα μεγάλο χωράφι που να το κουμαντάρει ένα αφεντικό. Με την παγκοσμιοποίηση αυτή έχουμε πολλά καλά, όμως παραμονεύει και ένας μεγάλος κίνδυνος : να χαθεί από την ανθρωπότητα η ζωντάνια και η ποικιλία. Κάθε τόπος έχει τα δικά του χαρακτηριστικά, τους δικούς του ανθρώπους. Για να αγαπήσουμε έναν τόπο πρέπει να τον γνωρίσουμε.

Γνωρίζω έναν τόπο σημαίνει γνωρίζω την ιστορία του. Ιστορία είναι : Α) Τα βάσανα των ανθρώπων, παλιά και νέα προσφυγιές και πόλεμοι Β) Η γλώσσα των ανθρώπων, ο τρόπος που εκφράζουν τη χαρά και  τη λύπη τους Γ) Είναι τα τραγούδια των ανθρώπων, τα σπίτια τους, τα κεντήματα, τα ρούχα και τα φαγητά τους Δ) Η αγάπη για το διπλανό, η μπέσα και το φιλότιμο.Ε) Η αγάπη για τη φύση, για τα ζώα και τα φυτά, για τα ποτάμια και τις λίμνες. Δε χρειάζεται να μεγαλώσω τον κατάλογο για το τι είναι ιστορία. Αυτό που θέλω να τονίσω ιδιαίτερα είναι όταν γνωρίσω έναν τόπο, τον αγαπώ καλύτερα, αγνότερα, διαρκέστερα.

Στην εκπαίδευση συχνά δε γίνεται σωστή προσέγγιση της ιστορίας, με τα γνωστά στρεβλά αποτελέσματα. Η Τοπική Ιστορία και η Μικροϊστορία, η μελέτη και η έρευνα από τα ίδια τα παιδιά και τους εκπαιδευτικούς της περιοχής στενότερης και ευρύτερης. Να γνωρίσουν το χωριό, τη γειτονιά, την οικογένεια, τον αγρότη, τον εργάτη, τη νοικοκυρά. Λέμε “Μικρασιατική καταστροφή”, τι σημαίνει για μας και τα παιδιά μας; είναι οι παππούδες και οι γιαγιάδες μας, τι τράβηξαν, πώς τα έβγαλαν πέρα.

Να το αναφέρω λίγο πιο επιστημονικά, τι είναι η σύγχρονη αντίληψη για την ιστορία : Οι πιο σύγχρονες τάσεις στην ιστορία είναι η προφορική ιστορία (που δίνει βάρος στην ανασυγκρότηση της μνήμης, δημόσιας και προσωπικής) και η μικροϊστορία (που δίνει βαρύτητα στην κοινωνική ιστορία «από τα κάτω» και έμφαση στον άνθρωπο ως ξεχωριστή οντότητα και δρώντα ενός κοινωνικού και οικονομικού συνόλου).

Αναφέρθηκε η Φωτογραφία που έχει σημαντική θεση στο νέο βιβλίο της Δέσποινας. Ποιος είναι όμως ο ρόλος της; Σημειώνουμε ότι ανήκει στις άμεσες πηγές, που οι ειδικοί δέχονται πως παρέχει πάρα πολλές υπηρεσίες στους ιστορικούς, αν συσχετιστεί με άλλα ντοκουμέντα και αν δεν έχει παραποιηθεί.

Ο ισπανός καθηγητής FRANCISCO MARCO στο άρθρο του “Η φωτογραφία ως ιστορική πηγή” γράφει: Ο φωτογράφος πάντα θέλει να πει κάτι κι εμείς οι θεατές πάντα διαβάζουμε και θέλουμε να διαβάζουμε, και δεν μπορούμε να αποφύγουμε παρά να διαβάζουμε, τις φωτογραφίες που εκτίθενται. Ετσι πάλι το αντικείμενο της προσοχής μας δεν πρέπει να είναι η φωτογραφία αλλά ο λόγος που εκφέρει ο φωτογράφος/ ο επιμελητής της έκθεσης/ και ο εκδότης, και πώς εμείς τον κατανοούμε, δηλαδή ο δικός μας λόγος: Τι διαβάζω/ κατανοώ στην πραγματικότητα; Πώς αφομοιώνω αυτό που κατάλαβα στη δική μου σκέψη; Γιατί και για ποιο λόγο χρησιμοποιώ αυτή τη φωτογραφία;”

Στο πρώτο μέρος του βιβλίου της, σελίδες 7 – 81, η Δέσποινα Φυλακτάκη μιλάει για την Ιστορία, ξεκινώντας από τα παλιά χρόνια, τα χωριά καταγωγής των κατοίκων του χωριού, φτάνοντας ως τις μέρες μας. Αναφέρεται κατόπιν στην Κοινότητα, στην οικονομία και επαγγελματική δραστηριότητα, στην πολιτιστική κίνηση, στα έθιμα του λαϊκού εορτολογίου όλου του χρόνου, τον κοινωνικό βίο, το εθιμικό δίκαιο και κλείνει με την αναφορά στους Σαρακατσάνους, στο Γλωσσάρι, στα βαπτιστικά ονόματα και στα παρατσούκλια. Το δεύτερο μέρος ”Φωτογραφικές στιγμές” είναι πολυσέλιδο και πλούσιο, σελ. 84 – 201, Έχουμε σχολιασμένες και με τα πρόσωπα που εμφανίζονται ή έδωσαν πληροφορίες, τις εξής ενότητες: Χάρτες και έγγραφα, εκκλησία, σχολείο, οι άνδρες, οι γυναίκες, οι οικογένειες, στον αγώνα, οι παρέες και τα γλέντια. Το βιβλίο κλείνει με βιβλιογραφία και πηγές.

Η Νέα Κεσσάνη, τα Πλαστήρια όπως λέγαμε εμείς οι παλιότεροι, οφείλουν πολλά και στη Δέσποινα που οργάνωσε τόσο πετυχημένα το βιβλίο της, στον εκδότη, στο Δήμαρχο Αβδήρων. Κυρίως όμως όλοι οι κάτοικοι που κατέθεσαν την ψυχή τους, πρέπει να ‘ναι χαρούμενοι και περήφανοι για το αποτέλεσμα.

Εγώ με τη σειρά μου ευχαριστώ για την τιμή να μιλήσω, τούτη τη γιορταστική μέρα, στο χωριό σας, που το αγαπώ, γιατί έχω πολλούς φίλους και μαθητές πλαστηριώτες και πλαστηριώτισσες. Δεν πειράζει που έχετε δύο ωραία ελληνικά ονόματα, σας αγαπούν και σαν Νέα Κεσσάνη που θυμίζει τις ρίζες στην ενιαία βόρεια και ανατολική Θράκη και σαν Πλαστήρια, που θυμίζει ένα έντιμο στρατιώτη και πολιτικό.

Ξάνθη, του Σταυρού 2015