Η Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου απηύθυνε τον παρακάτω χαιρετισμό στη διαδικτυακή ημερίδα της ΕΣΗΕΑ, με θέμα «Δημοκρατία, Δεοντολογία, ΜΜΕ και Δημοσιογράφοι»:

Ο ελεύθερος, ανεξάρτητος Τύπος, είναι πυλώνας της Δημοκρατίας. Η έγκυρη, αξιόπιστη ενημέρωση είναι απαραίτητη προϋπόθεση για έναν εποικοδομητικό και αποτελεσματικό δημόσιο διάλογο. Οι εργαζόμενοι στον χώρο της ενημέρωσης πρέπει να είναι ελεύθεροι να αναζητούν την αλήθεια χωρίς περιορισμούς και αποκλεισμούς, αλλά και χωρίς προκαταλήψεις, για να μπορούν να επιτελούν το καθήκον τους που δεν είναι άλλο από την ουσιαστική, αμερόληπτη ενημέρωση των πολιτών. Όταν τα Μέσα Ενημέρωσης και οι δημοσιογράφοι στοχοποιούνται και απαξιώνονται, το πολίτευμά μας υπολειτουργεί.

Βλέπουμε ότι σε κάποιες χώρες η ελευθερία του Τύπου βάλλεται ή υπονομεύεται από φορείς πολιτικής ή οικονομικής εξουσίας. Ξέρουμε επίσης ότι σε χώρες, που γεωγραφικά δεν απέχουν πολύ από την ευρωπαϊκή γειτονιά μας, οι δημοσιογράφοι γίνονται στόχοι απειλών, εκφοβισμών, επιθέσεων. Χάνουν την ελευθερία τους ή ακόμη και τη ζωή τους.
Η περίοδος της πανδημίας, που δοκίμασε τις αντοχές μας, επιβεβαίωσε την αξία της ελεύθερης και αξιόπιστης ενημέρωσης. Οι δημοσιογράφοι που αξιοποιούν τις επιστημονικές πληροφορίες, που διαχωρίζουν τις φήμες από την πραγματικότητα, που αποκαλύπτουν ψευδείς θεωρίες, που δεν υποκύπτουν στην εντυπωσιοθηρία, μας βοηθούν να προσανατολιστούμε σε ένα ρευστό, μεταβαλλόμενο κι αβέβαιο περιβάλλον. Προσφέρουν στους πολίτες τη δυνατότητα να αξιολογήσουν τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν και να πάρουν τις σωστές αποφάσεις, τόσο για τους ίδιους, όσο και για το κοινωνικό σύνολο ευρύτερα.

Αναμφίβολα, σε καιρούς έντασης, κρίσης και απρόβλεπτων εξελίξεων, όταν σε σημαντικά τμήματα της κοινωνίας κυριαρχούν ο φανατισμός, η συνωμοσιολογία, η οικονομική και κοινωνική αβεβαιότητα, το έργο των δημοσιογράφων, και των Μέσων Ενημέρωσης γενικότερα, γίνεται ακόμα πιο δύσκολο. Και τότε την βασική ευθύνη, το καθήκον για την υπεράσπιση της ανεξαρτησίας και της ελευθερίας του Τύπου, το επωμίζεστε πρώτα και κύρια εσείς, οι δημοσιογράφοι. Προασπίζοντας την ανεξαρτησία σας, σεβόμενοι τις αρχές της δημοκρατίας και του Κράτους Δικαίου, αλλά και τους δικούς σας κανόνες δεοντολογίας, δικαιώνετε τον ρόλο σας και ενισχύετε τους δεσμούς σας με την κοινωνία, που έχουν πληγεί σοβαρά τα τελευταία χρόνια.

Σε δύσκολες στιγμές για τη χώρα μας, οι Έλληνες δημοσιογράφοι το έχουν πράξει με ελευθερία πνεύματος, με εντιμότητα και με αυταπάρνηση. Αρκετοί και με βαρύ προσωπικό κόστος. Κι αυτό το τελευταίο, ανεπίτρεπτο και οδυνηρό, πληγώνει ιδιαίτερα την κοινωνία μας και την Πολιτεία.

Σήμερα, σε μια εποχή όπου διεθνώς μειώνεται η εμπιστοσύνη των πολιτών στα μέσα ενημέρωσης και η παραπληροφόρηση έχει κερδίσει ανησυχητικά μεγάλο έδαφος, απειλώντας ακόμα και τη δημόσια υγεία και την κοινωνική συνοχή, καλούμαστε όλοι να υπερασπιστούμε την ελευθερία του Τύπου. Έχουμε περισσότερο από ποτέ ανάγκη την έγκυρη, αξιόπιστη, ανεξάρτητη ενημέρωση. Έχουμε ανάγκη να ακούσουμε και όσα μπορεί να ακούγονται δύσκολα ή δυσάρεστα στα αυτιά μας, όσα δοκιμάζουν τις βεβαιότητές μας. Διότι έτσι παραμένουμε πολίτες με όλη τη σημασία της λέξης, ικανοί να παρέχουμε οξυγόνο στη δημοκρατία μας, ώστε να παραμένει ζωντανή και ακμαία.

Η λογοκρισία, τα κοινωνικά δίκτυα, οι ψευδείς ειδήσεις, η διαφάνεια στα ΜΜΕ, η διαπλοκή και ο ρόλος των δημοσιογράφων και των ΜΜΕ την περίοδο της πανδημίας ήταν ανάμεσα στα βασικά θέματα που κάλυψε η διαδικτυακή ημερίδα της ΕΣΗΕΑ «Δημοκρατία, Δεοντολογία, ΜΜΕ και δημοσιογράφοι».

Ο υπουργός Επικρατείας, Γιώργος Γεραπετρίτης, μιλώντας στην ενότητα «Πολυφωνία και Λογοκρισία στα ΜΜΕ και τα κοινωνικά δίκτυα-Οι αρχές δεοντολογίας του δημοσιογραφικού επαγγέλματος», τόνισε ότι η «ελευθερία του Τύπου και ο τρόπος με τον οποίο μεταφέρεται η πληροφορία σε ένα περιβάλλον στο οποίο η πληροφορία έχει αυταξία είναι εξαιρετικά σημαντικό κι επειδή τα σύγχρονα μέσα με τα οποία η τεχνολογία μας έχει τροφοδοτήσει σε ότι αφορά το κομμάτι της ενημέρωσης έχουν καταστήσει αυτή την πληροφορία εξαιρετικά εφικτή έχουν δημιουργηθεί δευτερογενή ζητήματα τα οποία πριν από δεκαετίες δεν θα μπορούσαμε να σκεφθούμε».

Ο υπουργός Επικρατείας επεσήμανε ότι είναι εντελώς διαφορετικό να καταγράφεται μία αξιολογική κρίση έναντι της καταγραφής ενός περιγραφικού γεγονότος και τόνισε ότι με τον χρόνο έχει υπάρξει πολύ μεγάλη σύγχυση και τόνισε ότι το επίπεδο προστασίας του δημοσιογράφου, οποιουδήποτε εκφέρει μία γνώμη αλλά κυρίως εκείνου ο οποίος είναι ο θεματοφύλακας της πληροφορίας είναι να αξιολογεί και όχι να καταγράφει ειδήσεις ψευδείς και ότι η ψευδής είδηση δεν προστατεύεται από την ελευθερία της έκφρασης.

Ο κ. Γεραπετρίτης σημείωσε ακόμα ότι εκείνοι που εκτίθενται οικειοθελώς στον δημόσιο διάλογο, δηλαδή τα πρόσωπα για τα οποία οι πολίτες έχουν μεγαλύτερο ενδιαφέρον να γνωρίζουν, θα πρέπει να είναι έτοιμοι να ανεχθούν και πιο σκληρή κριτική, ενώ αντίστοιχα εκείνος που δεν έχει εκτεθεί δεν είναι αναγκασμένος. Αναφέρθηκε ακόμα και στην αιτιότητα της είδησης σε σχέση με την ιδιωτική ζωή των δημοσίων προσώπων, εκτός κι αν η ιδιωτική του ζωή συνέχεται με την πολιτική θέση την οποία κατέχει ή το αφήγημα που προάγει.

Ο υπουργός Επικρατείας τόνισε ακόμα ότι υπάρχουν πολλές περιπτώσεις στις οποίες υπάρχει θυσία της ακρίβειας της πληροφορίας στο βωμό της ταχύτητας και αυτό που γίνεται είναι μια σημαντική υποβάθμιση του επιπέδου διασταύρωσης της πληροφορίας ακριβώς για να διασφαλιστεί η ταχύτητα για την εκκίνηση της μεταφοράς. «Αντί ο δημοσιογράφος να έχει πρόσβαση στην πρωτογενή πηγή ουσιαστικά αναπαράγει όπως το πράττουν και οι πολίτες μέσω των κοινωνικών τους δικτύων, αναπαράγει ειδήσεις οι οποίες ουσιαστικά έχουν μεταφερθεί δευτερογενώς» τόνισε ο κ. Γεραπετρίτης και προσέθεσε ότι «υπάρχει μια κίνηση της πληροφορίας, η οποία αντανακλαστικά σε πολύ σύντομο χρόνο αποσυνδέεται από την πρωτογενή πηγή της πληροφορίας και αυτό δημιουργεί πάρα πολύ μεγάλο ζήτημα σε ότι έχει σχέση με την ακεραιότητας της είδησης».

Μιλώντας στην ίδια ενότητα, ο πρόεδρος του ΕΣΡ, Αθανάσιος Κουτρουμάνος, τόνισε ότι «δεν νοείται δημοκρατική εξουσία που δεν ερείδεται στην πλειοψηφία των πολιτών, δεν ισχύει όμως απολύτως και το αντίστροφο, δηλαδή όπου πλειοψηφία εκεί και δημοκρατία, διότι όντως δεν νοείται δημοκρατία, τουλάχιστον στη σύγχρονη εποχή χωρίς δικαιοκρατία, χωρίς προστασία ατομικών δικαιωμάτων, χωρίς διάκριση των τριών κρατικών λειτουργιών ή χωρίς προσωπική ελευθερία του κάθε πολίτη, έκφανση της οποίας αποτελεί η ελευθερία του λόγου και η προέκταση αυτής ως ελευθερία της πληροφόρησης και δη με τη μορφή της ελευθερίας του πληροφορείν και του πληροφορείσθε».

Στην ενότητα «Ο ρόλος των δημοσιογράφων στην εποχή της χειραγώγησης μέσω προπαγάνδας και ψευδών ειδήσεων-Το διαδίκτυο, η ψηφιακή ελευθερία και η άμεση δημοκρατία», ο διευθυντής του ραδιοφωνικού σταθμού «Στο Κόκκινο 105,5», Νίκος Ξυδάκης, αναφέρθηκε στο επάγγελμα του δημοσιογράφου που όπως είπε είναι ένα από τα περισσότερα πληττόμενα τα τελευταία χρόνια.

Ο καθηγητής Οργάνωσης και Πολιτικής των ΜΜΕ, του τμήματος Επικοινωνίας και ΜΜΕ του ΕΚΠΑ, Στέλιος Παπαθανασόπουλος, τόνισε ότι δεν είναι τυχαίο ότι οι λαϊκιστές χρησιμοποιούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και είπε ότι είχαμε κάποτε σοβαρή δημοσιογραφία στην Ελλάδα αλλά σήμερα η κατάσταση είναι διαφορετική. Παράλληλα, επεσήμανε ότι ποτέ δεν ήταν ο Τύπος πολιτικά ανεξάρτητος στην Ελλάδα αλλά κι εμείς το κοινό σαγηνευόμαστε από ότι είναι εύκολο και εύπεπτο.

Έθεσε ακόμα το ερώτημα αν η δημοσιογραφία είναι πλέον περιττή και τόνισε ότι κανείς δεν έχει επενδύσει στην Ελλάδα εδώ και τριάντα χρόνια στη δημοσιογραφία παρά μόνο τεχνολογικά. Εξέφρασε ακόμα την άποψη ότι «χρειαζόμαστε στους δημοσιογράφους γιατί χρειαζόμαστε ανθρώπους που θα μας προσανατολίζουν και αυτό δεν μπορεί να γίνεται από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης» και ότι «η εφημερίδα είναι το τελευταίο οχυρό της γενίκευσης». Σημείωσε ακόμα ότι η βασική κρίση της δημοσιογραφίας είναι ότι η είδηση χάνει τη σημασία της και την εμπορική της αξία.

Ο δημοσιογράφος Τάσος Τέλογλου αναφέρθηκε στο fact checking και για το πώς μπορούν τα στοιχεία αυτά που προκύπτουν από το fact checking στα δικαστήρια στη συνέχεια και τόνισε ότι υπάρχει πρόβλημα κουλτούρας δεν ρωτάμε αυτόν για τον οποίο κάνουμε έρευνα. Τόνισε μάλιστα ότι αυτό είναι κάτι που ισχύει διαχρονικά και δεν είναι νέο φαινόμενο.

Στην επόμενη ενότητα με τίτλο «Πολιτικά Κόμματα, Ιδιοκτήτες ΜΜΕ και Δημοσιογράφοι-Η διαφάνεια θεμελιώδες στοιχείο της αξιοπιστίας», ο πρώην αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου του ΑΠΘ, Ευάγγελος Βενιζέλος, είπε ότι υπάρχει μεγάλος βαθμός υποκρισίας και εικονικότητας σε όλους τους εμπλεκόμενους αναφερόμενος στη διαφάνεια των ΜΜΕ ως θεμελιώδες στοιχείο της αξιοπιστίας της δημοσιογραφίας και είπε ότι αντιλαμβάνεται την επιθυμία των δημοσιογράφων να εργάζονται σε ένα καθαρό χώρο, ενώ αναφέρθηκε και σε μία αιμομικτική, όπως είπε, σχέση δημοσιογραφίας με την πολιτική. Είπε επίσης ότι βγαίνουν πολλά συμπεράσματα από την τρέχουσα συζήτηση στη Βουλή για τις τηλεοπτικές άδειες.

Ο Νίκος Φίλης αναφέρθηκε στο ρόλο της ραδιοτηλεόρασης που πρέπει να είναι ισχυρός και στην εργασιακή κατοχύρωση των δημοσιογράφων απέναντι στους ιδιοκτήτες των ΜΜΕ, εξαιτίας αυτών των δυσμενών συνθηκών στις οποίες ζούμε υπάρχει ζήτηση για αξιοπιστία της είδησης αλλά αυτό δεν μπορεί να γίνεται με την εμπορευματοποίησή της.

Η ευρωβουλευτής της ΝΔ, Μαρία Σπυράκη, μιλώντας στην ίδια ενότητα, σε μαγνητοσκοπημένο τηλεοπτικό μήνυμα τόνισε ότι η ελευθεροτυπία είναι συνυφασμένη με την δημοκρατία και ότι ο Τύπος δεν ταυτίζεται με τα κόμμα αλλά ασκεί κριτική, ενώ προσέθεσε ότι οι σταθερές δεοντολογίας παραμένουν και ότι οι ενώσεις συντακτών πρέπει να έχουν τον ρόλο του θεματοφύλακα.

Ο ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ, Κώστας Αρβανίτης, επίσης μιλώντας σε μαγνητοσκοπημένο τηλεοπτικό μήνυμα το οποίο προβλήθηκε, τόνισε ότι ο ισχυρός παράγοντας αυτή τη στιγμή είναι οι ιδιοκτησίες των Μέσων και ότι τα πολιτικά κόμματα έχουν υποχωρήσει και γι’ αυτό το ζήτημα είναι πολύ σύνθετο. Ο κ. Αρβανίτης επεσήμανε ακόμα ότι το εργαλείο μας είναι δυνατή και ενωμένη Ένωση Συντακτών και το να υπάρχουν συλλογικές συμβάσεις εργασίας σε όλους τους δημοσιογραφικούς επαγγελματικούς χώρους. Καταλήγοντας, αναφέρθηκε στην δολοφονία του δημοσιογράφου Γιώργου Καραϊβάζ, χαρακτηρίζοντας την «πλήγμα στη δημοκρατία», ενώ ανέφερε ότι το θέμα θα συζητηθεί άμεσα στην αρμόδια επιτροπή του Κοινοβουλίου.

Ο πρόεδρος του ΕΔΟΕΑΠ, Σταύρος Καπάκος, στην επόμενη ενότητα «ΜΜΕ- Κοινωνικά Δίκτυα-Εργασία, οι εργασιακές σχέσεις των δημοσιογράφων στην ψηφιακή εποχή», έθεσε το πρόβλημα της αξιοπιστίας των μέσων στην Ελλάδα και ιδιαίτερα προς την τηλεόραση και είπε ότι αν δεν αντιμετωπιστεί, τότε θα μεταφραστεί σε οικονομικό πρόβλημα και σε πρόβλημα επιρροής των μέσω αυτών.

Ο δημοσιογράφος του ΑΠΕ-ΜΠΕ, Γιώργος Μηλιώνης αναφέρθηκε στην αξία των συλλογικών συμβάσεων και είπε ότι οι δημοσιογράφοι πρέπει να οργανώσουν τον αγώνα τους προς αυτή την κατεύθυνση.

Ο δημοσιογράφος και DPO του ΑΠΕ-ΜΠΕ και της ΕΡΤ, Βασίλης Βασιλόπουλος, κατά το Workshop της ημερίδας με τίτλο «Η χρήση της τεχνολογίας και η συμβολή των ψηφιακών εργαλείων στην επικοινωνία και ενημέρωση του πολίτη», σημείωσε ότι η δημοσιογραφική δεοντολογία έχει αλλάξει χαρακτήρα εδώ και τρία χρόνια και έχει γίνει μέρος του αυστηρού κανονισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Προστασία των Προσωπικών Δεδομένων.

Το δικαίωμα στην ιδιωτικότητα είναι εγγυημένο και αυτό σημαίνει ότι κάθε δημοσίευση σε σχέση με την ιδιωτική ζωή αποτελεί παραβίαση της ιδιωτικότητας εκτός κι αν υπάρχει συγκατάθεση ή αν υπάρχει κάποιο δημόσιο συμφέρον που υπαγορεύει αυτή την δημοσίευση, σημείωσε ο κ. Βασιλόπουλος και τόνισε ότι «ο δημοσιογράφος είναι ο μόνος που μπορεί να σταθμίσει αν υπάρχει δημόσιο συμφέρον για τη δημοσίευση προσωπικών πληροφοριών ενός ατόμου».

Θα πρέπει να προσέχουμε τι συλλέγουμε, πώς το αποθηκεύουμε, πώς το φυλάσσουμε και πώς το αξιοποιούμε, ακόμα από το στάδιο της έρευνας, τόνισε ο κ. Βασιλόπουλος και έθεσε το ζήτημα της ύπαρξης ενός DPO στα ελληνικά μέσα ενημέρωσης που παρακολουθεί την τήρηση των διατάξεων σχετικά με τα προσωπικά δεδομένων.

Ο βασικός κανόνας είναι αν πρόκειται να δημοσιεύσουμε ευαίσθητες πληροφορίες που μπορούν να προκαλέσουν ζημία σε ένα πρόσωπο, το όφελος της δημοσίευσης για το δημόσιο συμφέρον να είναι μεγαλύτερο και ο δημοσιογράφος να έχει επικοινωνήσει με τον DPO της εταιρείας και να έχει κάνει τη στάθμιση με τον αρχισυντάκτη ή τον διευθυντή του μέσου στο οποίο εργάζεται, επεσήμανε ο κ. Βασιλόπουλος.